ضمایر ملکی

ضمایر ملکی م؛ ت؛ ش؛ مان؛ تان؛ شان (که آنها را ضمایر پیوسته یا ضمایر اضاف یا ضمایر مضاف الیهی نیز می نامند) اگر :

- پس از کلمه ای قرار بگیرند که مختوم به حرف ضامت یا مصوت مرکب ow باشد ؛ به آن می چسبند :

کتاب + م -----> کتابم
دفتر + ت -----> دفترت
قلم + مان -----> قلممان
لباس نو + تان -----> لباس نوتان
گندم و جو + شان -----> گندم و جوشان

این ؛ آن

قواعد پیوسته نویسی و جدا نویسی (این) و (آن) بر حسب اینکه بعد یا قبل از کلمه به کار رود؛ به قرار زیر است :

۱. (این) و (آن) (ضمیر یا صفت های اشاری یا مبهم) جدا از کلمه ی بعد نوشته میشوند :

بنویسید این همه
ننویسید اینهمه

بنویسید آن وقت
ننویسید آنوقت

بنویسید این طور
ننویسید اینطور

بنویسید این گونه
ننویسید اینگونه

- کلمه مرکبی که با یکی از کلمه های (این) و (آن) ساخته شده باشد تابع قاعده ی کلمات مرکب است و سر هم نوشته میشود.

آسان گیری در ترجمه و نگارش

قسمت اول

گاهی اوقات نارسایی هایی در ترجمه یافت میشود که در اثر آسان گیری در ترجمه و گزینش رایج ترین یا نخستین معادلی که در فرهنگ انگلیسی به فارسی برای واژه یا عبارتی خارجی آمده است پدید می آید. در این موارد مترجم ترجمه لفظ به لفظ می کند بی آنکه به ساخت جمله و معنای مراد واژه در جمله توجه داشته باشد. به چند نمونه زیر توجه کنید :

1. The residents of this city experienced a devastating earthquake.

ساکنان این شهر زلزله ویرانگری را تجربه کردند.

We experienced a very cold winter last year.

سال گذشته زمستان بسیار سردی را تجربه کردیم.

کاربرد فعل تجربه کردن در این نوع جمله برای فارسی زبانان بیگانه است. یکی از معادل های مناسب برای این فعل شاهد بودن است.

2. Among other things

این عبارت معمولا ترجمه میشود : در میان چیزهای دیگر. مثلا در این جمله :

در میان چیزهای دیگر؛ انسان دارای توانایی و میل به حرکت است.

یکی از معادل های مناسب برای این عبارت (گذشته از دیگر...) و یا (علاوه بر...) است.

انسان گذشته از دیگر توانایی ها و میل ها؛ توانایی و میل به حرکت دارد.

3. Man is a child of nature, yet he transcends her.

انسان فرزند طبیعت است و هنوز از آن فراتر می رود.

در این جمله کلمه yet به هنوز ترجمه شده است در حالیکه معادل مناسب این کلمه (اما)؛ (معهذا)؛ (ولی) و (با وجود این) است.

4. Vertebrates have the capacity of moving.

مهره داران ظرفیت حرکت دارند.

کلمه capacity به (ظرفیت) ترجمه شده است و از معادل های مناسب دیگر مانند (توانایی) یا (استعداد) غفلت شده است.

مهره داران توانایی حرکت دارند.

عدم مطابقت فعل با فاعل

در فارسی با فاعل مفرد همیشه فعل مفرد آورده میشود(جز گاهی اوقات برای بیان احترام) اما در مورد فاعل جمع قاعده ی کلی این است که اگر جاندار باشد فعل آن به صیغه ی جمع در می آید و اگر بی جان باشد حتی المقدور فعل مفرد آورده میشود مگر هنگامی که صفات جانداران را به آن نسبت دهند یا هنگامی که احتمال ابهام یا خلط مفاهیم در کار باشد. به مثال زیر توجه کنید :

آنان معتقد بودند هر کس درخت کهنسال و یا درخت مثمری را قطع کند در همان سال یکی از خویشاوندان خود را از دست خواهند داد.

جمله ویرایش شده : آنان معتقد بودند هر کس درخت کهنسال و یادرخت مثمری را قطع کند؛ در همان سال یکی از خویشاوندان خود را از دست خواهد داد.


منبع
ترجمه متون مطبوعاتی دکتر تجویدی

ناسازگاری زمان افعال در دو جمله ی همپایه

در دو جمله ی همپایه؛ افعال باید از نظر زمان با یکدیگر مطابقت داشته باشند. به مثال زیر توجه کنید :

دولت باید بر روند تهیه کتاب ها نظارت داشته باشد و از چاپ کتب نا مناسب و گمراه کننده جلوگیری می کند.

جمله ویرایش شده : دولت باید بر روند تهیه کتاب ها نظارت داشته باشد و از چاپ کتب نا مناسب و گمراه کننده جلوگیری کند.


منبع
ترجمه متون مطبوعاتی دکتر تجویدی

حذف فعل بدون قرینه

هر گاه چند جمله ی معطوف به یکدیگر دارای فعل یکسان باشند می توان این فعل را از جمله های اول حذف کرد و در جمله آخر آورد. ولی باید توجه داشت که حذف فعل در جمله های اول حتما با وجود قرینه در جمله آخر صورت گیرد.

برای مثال به جمله ی زیر توجه کنید :

بنابراین گزارش ؛ تیر اندازیها روز جمعه شروع و روز دوشنبه پایان یافت.

جمله ویرایش شده : بنابراین گزارش ؛ تیر اندازیها روز جمعه شروع شد و روز دوشنبه پایان یافت.

منبع
ترجمه متون مطبوعاتی دکتر تجویدی

دراز نویسی

در دوران اخیر؛ غالبا فعل های بسیط را به فعل های مرکب و عبارت های کوتاه را به عبارت های بلند تبدیل می کنند و مثلا به جای اینکه بگویند : یک جفت کفش خریدم. می گویند : یک جفت کفش خریداری کردم. این عمل را دکتر خانلری (دراز نویسی) نامیده است. در فارسی فصیح بهتر است که از استعمال این ترکیب های طولانی خودداری شود.

برخی از این گونه ترکیب ها و عبارت های طولانی به قرار زیر است :

اتخاذ کردن به جای گرفتن
ارسال کردن به جای فرستادن
امکان پذیر به جای ممکن
به رشته ی تحریر کشیدن به جای نوشتن
به عمل آمدن به جای شدن
به قتل یا هلاکت رساندن به جای کشتن
به مورد اجرا گذاشتن به جای اجرا کردن
پشت سر گذاشتن به جای گذراندن
چیزی در حدود به جای در حدود
حضور به هم رسانیدن به جای حاضر شدن
زخمی شدگان به جای زخمیان
قادر بودن به جای توانستن
کشته شدگان به جای کشتگان
مورد استفاده قرار دادن به جای استفاده کردن
مورد تصویب قرار دادن به جای تصویب کردن
مورد ستایش قرار دادن به جای ستودن

منبع
ترجمه متون مطبوعاتی دکتر تجویدی

عبارت وصفی یا وجه وصفی به جای فعل شخصی

عبارت وصفی یا وجه وصفی عبارتی را می گویند که فعل آن به جای اینکه به یکی از صیغه های صرفی باشد به صورت صفت مفعولی است و بسیاری از فضلا و دستور نویسان معتقدند که پس از عبارت وصفی نباید (و) ربطی بیاید و در نتیجه جمله ی زیر را نادرست می دانند :

سالانه ۲۵ هزار کودک دچار کوری شده و یک میلیون کودک نیز جان خود را از دست می دهند.

جمله ویرایش شده : سالانه ۲۵ هزار کودک دچار کوری میشوند و یک میلیون کودک نیز جان خود را از دست می دهند.

امروزه در زبان نوشتار؛ ساده تر و حتی فصیح تر آن است که از استعمال عبارت وصفی خودداری شود و صیغه های صرف افعال به طور کامل بکار میرود. یک نکته ی مهم را نباید از نظر دور داشت : هر گاه چند فعل معطوف به یکدیگر به صیغه ی ماضی نقلی یا ماضی بعید باشند و فعل معین (بودن) در آنها به قرینه حذف شود؛ عبارت از نظر ظاهر به عبارت وصفی می ماند و غالبا نیز آن را به جای عبارت وصفی می گیرند و می پندارند که استعمال (و) ربط در آن غلط است و حال آنکه چنین نیست.

منبع
ترجمه متون مطبوعاتی نوشته ی دکتر تجویدی

کاربرد فعل مجهول

در چند دهه اخیر؛ بر اثر نفوذ زبان های فرنگی از راه ترجمه ها؛ نوعی جمله بندی در فارسی رایج شده که در قدیم سابقه نداشته است. مثلا به جای اینکه بگویند : گلدان را بچه شکست. میگویند : گلدان توسط بچه شکسته د. دراین گونه موارد باید توجه داشت که در فارسی؛ فعل مجهول را فقط وقتی به کار می برند که عامل ناشناخته باشد یا نخواهند شناخته شود و در این صورت می گویند : گلدان شکسته شد. ولی هر گاه بخواهند عامل رانام ببرند نمی گویند : گلدان توسط بچه شکسته شد. بلکه در این مورد نیز همچنان فعل معلوم به کار می برند اما با استفاده از ادات دستوری (را) مفعول راقبل از فاعل می آورند و می گویند : گلدان را بچه شکست.

سوای آنچه گذشت؛ دز فارسی شیوه ی رایج برای بیان مفهوم فعل مجهول استعمال فعل معلوم به صیغه ی سوم شخص جمع بی ذکر فاعل است؛ مانند (می گویند) به جای گفته میشود و (آورده اند) به جای آورده شده است و (چنین نقل کرده اند) به جای چنین نقل شده است.

منبع
ترجمه متون مطبوعاتی دکتر تجویدی

جایگاه را در جمله

به هنگام استفاده از نشانه دستوری( را) باید به چند نکته توجه نمود :

الف. ادات دستوری (را) باید به مفعول صریح هر چه نزدیکتر باشد. حتی باید احتراز کرد از اینکه متمم های دیگری میان (را) و مفعول صریح واقع شود.

ب. از آنجایی که استعمال (را) پس از فعل نه در متون قدیم ادبیات فارسی سابقه دارد و نه مربوط به گفتار روزمره مردم است؛ در همه حال باید از آن پرهیز کرد.

ج. باید از حذف بی مورد (را) اجتناب کرد.

د. باید از اضافه نمودن بی مورد (را) اجتناب کرد.

منبع
ترجمه متون مطبوعاتی دکتر تجویدی