مهم ترین روش های ترجمه شعر

الف) ترجمه تحت اللفظی : در این روش، مترجم می کوشد برای تک تک کلمات متن اصلی معادل تک کلمه ای یافته از ترتیب کلمات و ساختار متن اصلی پیروی کند. با توجه به زبان فشرده و خلاق متن اصلی، حاصل کار ارزش ادبی ندارد و این احساس در خواننده به وجود نمی آید که شعر خواننده است.

ب) ترجمه به شعر بی قافیه : در این روش، مترجم در پی ایجاد وزن است نه قافیه. با این حال تلاش او در ایجاد وزن او را وا می دارد طول ابیات را گاه از متن اصلی کوتاه تر و گاه بلندتر کند و گاه به ضرورت وزن، ارکان جمله را عوض کند.

البته در این روش، در مقایسه با روش تحت اللفظی، حاصل کار ارزش ادبی بیشتری دارد و محدودیت های مترجم نیز در مقایسه با روش ترجمه ی منظوم کمتر است، با این حال تلاش او برای ایجاد وزن، به معنی آسیب می رساند.

ج) ترجمه ی منظوم : در این روش، شعر به شعر ترجمه می شود، اما از آنجا که حفظ سه عنصر اصلی شعر، یعنی موسیقی، ساختار و معنی، دشوار بلکه غیر ممکن است، مترجم مجبور است به خود آزادی بدهد. برای این آزادی نمی توان حد و مرزی تعریف کرد و در عمل نیز کار مترجمانی که از این روش استفاده کرده اند بسیار متفاوت بوده است. گاه مترجم تنها مضمون کلی شعر را گرفته، بی آنکه حتی استعاره ها را حفظ کند، آن را در قالب دیگری ریخته است. گاه مترجم شعر را طوری ترجمه کرده که ترجمه ی او از جهت قالب و مضمون به نحوی قابل تشخیص شبیه به متن اصلی است، هر چند که عناصری نحوی یا معنایی به ترجمه افزوده شده یا از آن کاسته شده است. عموم کسانی که به ترجمه ی منظوم دست می زنند، به مضمون و استعاره های شعر تا حد زیادی وفادار می مانند.

با این حال ناگزیرند بیش از آنکه به شعر اصلی وفادار بمانند به ساختار ترجمه ی خود پایبند باشند و تنها به آن بخش از مضمون و استعاره های شعر اصلی بسنده کنند که می توانند آنها را در قالب ترجمه ی خود بگنجانند. در ترجمه ی منظوم، معنی تحت تاثیر ساختار قرار می گیرد و خود را با نظمی که بر شعر تحمیل می شود وفق می دهد. ترجمه ی منظوم اگرچه ممکن است زیبا یا اثر گذار جلوه کند، معمولا تصور درستی از شعر به دست نمی دهد.

د) ترجمه شعر به نثر : با توجه به اینکه حفظ سه عنصر اصلی شعر؛ موسیقی؛ ساختار و معنی، همیشه در ترجمه ممکن نیست بسیاری از صاحب نظران معتقدند مترجم باید به معنی وفادار بماند یعنی نباید قافیه و وزن را بر شعر تحمیل کند و شعر را به نثر برگرداند.

این نوع ترجمه، زبانی دقیق دارد و به متن اصلی بسیار نزدیک است. تفاوت بین این روش و روش تحت اللفظی در این است که در این روش مترجم به محصول نهایی کار نیز می اندیشد؛ به عبارتی دیگر تلاش می کند ترجمه اش نثری متفاوت داشته باشد، نه نثری که از کنار هم گذاشتن اجباری کلمات به دست آمده باشد. این نثر متفاوت تا حدی جایگزین نظم شعر اصلی می شود و این احساس را در خواننده ایجاد می کند که آنچه می خواند نه نثر است نه شعر؛ با این حال هم از ویژگی های شعر هم از ویژگی های نثر برخوردار است. برخی از این ویژگی ها عبارتند از کلمات آهنگین دارای بار احساسی؛ تغییرات جزیی و پذیرفتنی در جای ارکان جمله؛ استفاده از حداقل کلمات برای ایجاد ربط و انسجام.

این روش در ترجمه ی شعر بسیار متداول است.


منبع
ترجمه متون ادبی دکتر خزاعی فر