اشتراک

مفهوم اشتراک به شباهت های میان دو زبان مبدا و مقصد از جهات واژگانی؛ نحوی و معنایی اشاره دارد و در بر دارنده عناصری از متن مبدا است که در جریان ترجمه به عناصری نظیر در زبان مقصد تبدیل میشود. ترجمه ی این عناصر مشترک عمدتا نوعی جایگزینی عناصر واژگانی؛ نحوی و معنایی با عناصر نظیر در زبان مقصد است. به مثال زیر توجه کنید :

What are they? I asked.
science has not yet determined, he replied, undoubtedly having learned the phrase by rote. They were found, he continued in the same phony tone, in 1985 by louis pradier, Municipal councillor and knight of the Logion of Honour, and his trembling finger indicated the photograph.

پرسیدم : اینها چه هستند ؟

پاسخ داد : (علم هنوز معلوم نکرده است.) بی شک این عبارت را طوطی وار حفظ کرده بود. با همان لحن تصنعی بخ حرفش ادامه داد : لویی پرادیه ؛ عضو شورای شهر و شوالیه لژیون دونور و با انگشتی لرزان به عکس اشاره کرد؛ اینجا را در سال ۱۸۹۵ پیدا کرد.

(فرزانه طاهری؛ ترجمه ی داستان کوتاه بازدید از موزه)


در مثال فوق در سطح واژگان در غالب موارد تناظر یک به یک بین متن اصلی و متن ترجمه شده وجود دارد اما در سطوح دیگر؛ مثلا در سطح نحو هر چند در مواردی اشتراک وجود دارد؛ مثل ترجمه ی ماضی نقلی به ماضی نقلی (علم هنوز معلوم نکرده است)؛ در ترجمه تغییراتی بوجود آمده است. برای مثال (پرسیدم) قبل از جمله ی نقل شده آمده؛ با دو مورد جمله ی مجهول در ترجمه به جمله ی معلوم تبدیل شده یا جای عبارت and his trembling.... در ترجمه عوض شده است. در سطح معنایی نیز صفت (طوطی وار) هر چند از لفظ rote بر می آید؛ در ترجمه به نحوی بارزتر مشخص شده است. در ترجمه ی متن فوق؛ مترجم تمامی علایم سجاوندی را به ترجمه منتقل کرده است؛ بنابراین در سطح علایم سجاوندی نیز در تمامی موارد تناظر یک به یک بین متن اصلی و ترجمه وجود دارد.

عناصر مشترک از متنی به متن دیگر و از مترجمی به مترجم دیگر فرق می کنند. عنصری لغوی یا نحوی یا معنایی که در ترجمه س متنی خاص عنصری مشترک به حساب می آید در ترجمه ی متنی دیگر لزوما چنین نیست. هر جمله حاوی عناصر واژگانی؛ نحوی و معنایی است و لذا اشتراک ممکن است در هر یک یا در تمامی سطوح واژگانی؛ نحوی و معنایی دیده شود. به عبارت دیگر جملات متن اصلی و ترجمه ی آنها ممکن است در یک سطح مثلا در سطح واژگان شبیه باشند اما در سطح نحو یا در سطح معنا شبیه نباشند. در غالب ترجمه ها به خصوص در ترجمه های ادبی؛ درصد موارد مشترک به مراتب بیشتر از موارد غیر مشترک است و روشی که مترجم برای ترجمه ی متنی خاص در نظر می گیرد بر درصد موارد مشترک یا متناظر تاثیر می گذارد.



منبع
ترجمه ی متون ادبی نوشته ی دکتر خزاعی فر

اشتراک؛ تغییر و انتقال

در مباحث گذشته؛ ضمن بحث درباره واحد ترجمه گفتیم از آنجا که هر زبان عناصر واژگانی؛ نحوی؛ معنایی و نیز ترکیبات خاص خود را دارد؛ ترجمه ی این عناصر از زبانی به زبان دیگر در بسیاری موارد به صورت لفظ به لفظ ممکن نیست. در چنین مواردی باید واحد بزرگتر از لفظ اختیار کرد.در این مبحث از نگاهی دیگر به مساله واحد ترجمه می نگریم و این مساله را با استفاده از مفاهیم اشتراک؛ تغییر و انتقال به بحث می گذاریم.

زبان ترجمه در مقایسه با زبان تالیف شامل سه دسته عناصر نحوی ؛ واژگانی و معنایی زیر است :

۱. عناصری که در دو زبان مبدا و مقصد مشترکند.

۲. عناصری که صورت تغییر یافته عناصری هستند متعلق به زبان مبدا.

۳. عناصری که صورت انتقال یافته ی عناصری هستند متعلق به زبان مبدا.

به عبارت دیگر متن ترجمه شده را به کمک سه مفهوم اشتراک؛ تغییر و انتقال می توان توصیف کرد.


منبع
ترجمه متون ادبی نوشته ی دکتر خزاعی فر

ترجمه ی شعر چون پیر شدی ویلیام باتلر یتز

When you are old
when you are old and grey and full of sleep,
and nodding by the fire, take down this book,
and slowly read, and dream of the soft look
your eyes had once, and of their shadows deep;

مهم ترین روش های ترجمه شعر

الف) ترجمه تحت اللفظی : در این روش، مترجم می کوشد برای تک تک کلمات متن اصلی معادل تک کلمه ای یافته از ترتیب کلمات و ساختار متن اصلی پیروی کند. با توجه به زبان فشرده و خلاق متن اصلی، حاصل کار ارزش ادبی ندارد و این احساس در خواننده به وجود نمی آید که شعر خواننده است.

لحن سخن

لحن گوینده یا نویسنده جزیی از معنای سخن اوست. مترجم باید لحن را به درستی تشخیص داده؛ آن را به ترجمه منعکس کند. لحن صمیمی یا محاوره ای یکی از انواع لحن است که به خصوص در ترجمه ی ادبی اهمیت خاص دارد چون بیانگر ویژگی های فردی، اجتماعی، طبقاتی و سطح سواد گوینده است. انتقال لحن محاوره ای منافاتی با ادبی بودن اثر ندارد.

نکات قابل توجه در ترجمه ی گفتگو

الف) گاه نه ممکن است و نه لازم که مترجم تک تک کلمات و تعبیرات محاوره ای را به کلمات و تعبیرات محاوره ای را به کلمات و تعبیرات محاوره ای نظیر در فارسی ترمه کند. مترجم به تاثیر نهایی ترجمه اش نظر دارد. خواننده در نهایت باید احساس کند که دارد متنی را می خواند که در اصل به زبان گفتار بوده است.

ویژگی های زبان محاوره از قول جرج یول

۱. نحو زبان محاوره نسبت به زبان مکتوب انسجام کمتری دارد زیرا در محاوره جملات گاه نا تمام می مانند و فقط شامل یک سلسله عبارت اند. همچنین در محاوره به ندرت از بند وابسته یا جملات مجهول استفاده می شود.

ترجمه ی گفتگوی ادبی

نویسنده یا مترجم که بر خلاف گوینده یا مترجم گفتگوهای فیلم ضرورت بکارگیری هر چه روان تر و طبیعی تر زبان گفتار را احساس نمی کند، گفتگوها را عینا ثبت نمی کند.

در دوره ی معاصر، نویسندگان و به پیروی از آنان مترجمان در تالیف یا ترجمه ی گفتگو، زبانی به کار برده اند که نه کاملا زبان نوشتاری است و نه عین زبان گفتاری.


در این زبان، عناصر زبان گفتاری و نوشتاری به نسبت کم یا زیاد با یکدیگر تداخل پیدا کرده اند.


منبع
ترجمه متون ادبی دکتر خزاعی فر

ترجمه ی گفتگوهای فیلم

مترجم معمولا گفتگوها را روان تر و طبیعی تر ترجمه می کند زیرا می داند ترجمه ی او به اصطلاح مصرف گفتاری دارد، پس می کوشد زبان ترجمه را تا حد امکان از نظر لغات و اصطلاحات و نحو جملات به زبان گفتاری نزدیک کند.


هر انحراف کوچک او از اصول و قواعد زبان گفتاری خیلی زود آشکار می شود. به نحوی که اگر مترجم در هنگام دوبله ی فیلم حضور نداشته باشد گوینده، یا مسئول دوبلاژ فیلم، اجبارا ترجمه را تغییر می دهد؛ به طوری که گفتار در دهان هنر پیشه روان و طبیعی جلوه کند.


منبع
ترجمه متون ادبی دکتر خزاعی فر

زبان گفتاری

در هر زبان؛ هر کلمه به همان صورتی که گفته می شود نوشته نمی شود. زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنا نیست. در زبان فارسی در مقایسه با برخی زبان ها از جمله انگلیسی؛ بسیاری از کلمات صورت گفتاری و صورت نوشتازی یکسانی ندارند.