برابر یابی معنایی

مترجم تازه کار در زمینه برابر یابی برای کلمات با مشکلات گوناگونی مواجه می شود.

نخست آن که ممکن است برای یک کلمه در متن مبدا بیش از یک معادل در زبان مقصد وجود داشته باشد. در چنین مواردی مترجم به چند علت ممکن است در انتخاب مناسب ترین آن ها به راه خطا برود یا دچار تردید شود:

1_ نفهمیدن معنای درست کلمه در متن مورد ترجمه

2_ اشکال در فهم معناها و معادل هایی که در زبان مقصد برای کلمه مورد نظر وجود دارد؛در این گونه موارد باید به فرهنگ های زبان مقصد مراجعه شود.

برای نمونه در فرهنگ دو زبانه در برابر مدخل rock چندین معادل ذکر شده از جمله تخته سنگ؛صخره؛نخ؛دشک یا فرموک ... مسلم است که وقتی مترجم کم تجربه نمی داند که دشک یا فرموک در فارسی چه معنایی دارد باید به فرهنگ فارسی مراجعه کند.

اما متاسفانه این هم یکی دیگر از عاداتی است که کمتر رواج دارد.

3_ معادل هایی که مترجمان تازه کار از پیش به ذهن سپرده اند غالبا دست و پا گیرشان می شود؛چنان که به رغم نامانوس شدن ترجمه یک جمله و گاه حتی نا معقول شدن آن ؛در صدد جستجوی معناها و معادل های دیگر بر نمی آیند.

برای نمونه مترجم تازه کاری که برای کلمه spirit معادل (روح) را به ذهن سپرده ممکن است جمله اصطلاحی He is in high spirits today را بر اثر سهل انگاری چنین ترجمه کند: (امروز او روح والایی دارد) یا مثلا (امروز او روحیه بالایی دارد)؛حال آنکه صرف نظر از غلط بودن این ترجمه ها؛ اگر کلمه spirits را در فرهنگ انگلیسی _ انگلیسی جستجو کند؛متوجه می شود که با spirit متفاوت است.

جمله فوق را که معنای اصطلاحی دارد باید چنین ترجمه کرد: (امروز خیلی سر حال است).

دیگر آنکه نباید در برابر هر کلمه زبان مبدا همواره یک معادل واحد در زبان مقصد بکار برده شود زیرا هر کلمه در بافت های معنایی مختلف معادل های مختلفی دارد.(نایدا).

برای نمونه کلمه های system و control در زبان انگلیسی معنای مشخصی دارند اما در زبان فارسی بر حسب بافت معنایی برای هر یک معادل های متعددی یا وجود دارد یا پذیرفته شده است که هر کدام در جای خود بسیار رایج و گویاست و باید همان را بکار برد.

به نمونه های زیر توجه کنید:

نظام حکومتی government system
منظومه شمسی solar system
دستگاه عصبی nervous system
سیستم متری metric system
پیچ تنظیم صدا volume control
خویشتن داری self-control
برج مراقبت control tower
گروه گواه control group


منبع
نخستین درس های ترجمه فرزانه فرحزاد